Zajednica ostvarena u živoj crkvi
,,Cilj otvaranja Pastoralnog centra i uređenja svih objekata nije bio obnavljanje ,,golih zidova“ već okupljanje vernika i svih onih koji pokazuju interesovanje za Katoličku crkvu. Formiranje vernika za njihove službe u Crkvi i isticanje priprema za Svete Tajne je preko potrebno ,,delo“ za budućnost biskupskog pastoralnog centra. Zato, pre svega, treba da nastavimo da se molimo i blagodarimo za sve dobro što nam je dato – bilo u okupljanju zajednice, bilo u obnovi pojedinačnih zgrada. I na kraju: Pastoralni centar ima zadatak da evangelizuje svakog čoveka dobre volje i radi na spasenju duša svih ljudi.“
Mihael Sokol
Od svog ponovnog osnivanja 1924. godine Beogradska nadbiskupija je, prema sopstvenim mogućnostima, pored duhovnog staranja o svojim poverenim joj vernicima i svim ljudima dobre volje, brinula i o svojoj infrastrukturi koja joj je pomogla upravo u njenoj osnovnoj misiji: evangelizaciji poverenog joj stada i spasenju duša. Hteli mi to priznati ili ne, bez određene strukture i neophodne infrastrukture nijedna crkvena zajednica ne može ostvariti svoju osnovnu misiju.
Kao što je ideja o izgradnji crkava i drugih objekata realizovana prilikom ponovnog uspostavljanja Beogradske nadbiskupije, tako se i kao rezultat Prve biskupijske sinode Beogradske nadbiskupije uvidela potreba za osnivanjem novog pastoralnog centra Nadbiskupije kao mesta gde bi se formirali vernici u oblasti katiheze i liturgije, gde bi se okupljala deca i mladi, u kome bi svoju formaciju imali članovi župnih pastoralnih i ekonomskih veća, kao i Biskupijskog pastoralnog veća, u kome bi se razgovaralo o međureligijskom i ekumenskom dijalogu, u kome bi se kroz različite tribine otvarale nove aktuelne teme za Crkvu, ali i za samo društvo. .. Naravno, ovde bi se okupljali i sveštenici na svojim redovnim formativnim sastancima. Jednom rečju, Pastoralni centar bi služio, a to se već i ostvaruje, kao centar duhovne i društvene formacije otvoren svima za dobro Crkve i društva u kome ona deluje. Ali, da bi se sve ovo ostvarilo, bila je neophodna obnova pojedinih objekata kako bi se pastoralni projekti realizovali.
Molitvom i zahvalnošću za donatore do temeljne obnove oronulih zidova
Sagledavanjem celokupne infrastrukture Nadbiskupije konstatovano je da Marijanum, odnosno katedrala Uznesenja Blažene Djevice Marije sa okolnim objektima – nekadašnji samostan asumpcionista, župna kuća, nekadašnja zgrada prve Crkve, zovemo je Stela – bili bi najpogodniji za realizaciju Pastoralnog centra. I nije bilo lako…Materijalna sredstva su bila ograničena i nedostajala su, a same zgrade su bile potpuno oronule i delimično upotrebljive.
Ali ono što pokreće zajednicu jeste molitva i to se pokazalo i ovog puta. Na inicijativu mons, Stanislava Hočevara, Beogradskog nadbiskupa i metropolita, svake prve subote u mesecu u katedrali, započelo je okupljanje vernika i sveštenika koji su se molili, što i danas čine, za realizaciju ovog velikog projekta, za blagoslov donatora, ali i za nove duhovne plodove. A plodovi su tu, vidljivi i danas. Pobožnost prvih subota u mesecu prema Presvetoj Djevici Mariji ne samo da je omogućila obnovu objekata, već je pre svega okupila živu zajednicu, ne tako brojnu, ali ujedinjenu u molitvi i dobrim delima. A to je upravo prvi plod novog Pastoralnog centra i jedan od prvih plodova Prve biskupijske sinode.
Katedrala je spašena od vlage i obogaćena novim mozaikom
Malo je poznato da današnja Katedrala Uznesenja Blažene Djevice Marije, čija je izgradnja počela 1938. godine, nije bila zamišljena kao katedrala već kao ,,spomen crkva” francuskim i srpskim vojnicima palim na Solunskom frontu.
Ali početak Drugog svetskog rata i nacionalizacija tadašnje crkvene zgrade doveli su do toga da ona nikada nije u potpunosti završena, pa ni danas. Loša konstrukcija i lokacija katedrale, kao i uticaj podzemnih voda i potoka koji je nekada tekao na mestu gde je crkva podignuta, doveli su do velike kapilarne vlage u temeljima i samom podu katedrale koja je u ovom obliku ukrašena i osvećena 1988. godine pošto je dobila titulu katedrale Beogradske nadbiskupije.
Zbog orošavanja kapilarne vlage na pod katedrale i njenog sakupljanja i stalnog zadržavanja, temperatura bi u katedrali zimi zbog smrzavanja vlage bila niža nego napolju, a leti mnogo viša nego spolja zbog isparavanja. Zimsko – letnja razlika u temperaturi u samoj katedrali bila je veća od 50 stepeni što je vernicima onemogućilo da se redovno okupljaju, služe liturgiju, te ugrozilo i opstanak vrednih orgulja postavljenih u katedrali 2000. godine. Dvadesetog avgusta 2019. godine započeta je sistemska sanacija vlage iskopavanjem temelja, postavljanjem drenaže i sanacijom atmosferskih slivnika, uređenje vertikalne i horizotalne izolacije temelja, ugradnjom novog sistema grejanja i hlađenja…
Danas je katedrala potpuno funkcionalna, a vlage više nema. Ovim radovima omogućeno je i uređenje nove multimedijalne sale koja može da okupi stotinu ljudi, koja se nalazi ispod katedrale u nekadašnjoj kripti. Ispod sakristije i nove kapele koja se nalazi uz sakristiju, u prostorijama nekadašnje kotlarnice, uređena je još jedna manja sala, a ispod oltarskog prostora još se uređuje prostor gde će biti dostojno pokopani nadbiskupi Beogradske nadbiskupije. Novi biskupski muzej, koji se nalazi pored katedrale, levo od oltara, u poodmakloj je fazi razvoja i nosi ime velikog franjevca Ivana Kapistrana koji je predvodio oslobođenje Beograda od Turaka i čiji se lik takođe nalazi na sadašnjoj fresci u katedrali, ali i na novom mozaiku Preobraženja Gospodnjeg izvedenom na zvoniku katedrale.
Naravno, na kraju je katedrala potpuno okrečena, a zamenjene su i sve dotrajale električne instalacije i dotrajali okrugli prozori i postavljena je nova rasveta. Spoljna fasada je kompletno renovirana i okrečena u ,,svetlije” pastelne boje, što je dovelo do njene ,,otvorenosti” i bolje integrisanosti u okruženje, dok je novo spoljno osvetljenje učinilo da je noću uočljivija. Kompletno uređena infrastruktura i novouređeno dvorište kao i novouređena garaža poboljšali su i ulepšali prilaz samoj katedrali, ali i svim ostalim objektima u Marijanumu.
Novi smeštaj za potrebe hodočasnika i Pastoralnog centra
Ali crkva kao građevina nije dovoljna za okupljanje vernika. Pored već pomenutih renoviranih sala, pre nešto više od godinu dana, posle Vaskrsa 2021.godine, počela je obnova prvog crkvenog zdanja koji je krajem 1994. godine bio namenjen za pastoralna okupljanja, a prvenstveno za okupljanje mladih. Objekat nikada nije bio temeljno i potpuno renoviran i zahtevao je konstruktivno ojačanje, unutrašnje preuređenje i spoljašnju dekoraciju. Upravo ova zgrada pod imenom Stela služiće kao smeštaj za sve one koji će još malo ostati u našem novom Pastoralnom centru papa Ivan Dobri. Tako objekat ima 21 sobu, svaka sa svojim kupatilom, a u punom kapacitetu Stela može primiti 54 osobe. U prizemlju zgrade, pored već postojeće kuhinje koja je ovde već uređena pre sedam godina, a služila je i služi za potrebe Karitasa i ishranu migranata, nalazi se i mali restoran koji će uvek biti na usluzi Pastoralnom centru i svim hodočasnicima kao i prolaznicima, jer pored duhovne dimenzije treba voditi računa i o neophodnoj fizičkoj dimenziji i biti dobar domaćin svim gostima Pastoralnog centra. Tako je zgrada Stela zaokružila kompletnu sliku novog Pastoralnog centra i postala svojevrsno crkveno konačište.
Pastoralni centar je zaživeo i pre zvaničnog otvaranja
Neki će reći da Marijanum nekako nije ,,na dohvat ruke” u samom Beogradu zbog loše saobraćajne povezanosti, ali veća okupljanja vernika u poslednje tri godine to ipak demantuju. I pored pandemije korona virusa ne samo da su radovi na pomenutim objektima završeni već su se u njima tokom radova okupili i vernici, i to u većem broju nego inače. Pored bogosluženja prvih subota, oživeli su i susreti članova Pastoralnog veća nadbiskupije, sveštenstva, ali i oratorija za decu i mlade, gde su se okupljali njhovi roditelji i župnici. Održano je više tribina i predavanja koja su privukla veću pažnju, a Marijanum je bio i kulturni centar Nadbiskupije kroz već tradicionalni Međunarodni festival orgulja i brojne druge koncerte.
Cilj otvaranja Pastoralnog centra i uređenje svih objekata nije bio ,,obnavljanje golih zidova” već okupljanje vernika i svih koji pokažu interesovanje za Katoličku crkvu. Formiranje vernika za njihove službe u Crkvi i sticanje priprema za Svete Tajne je preko potreban ,,rad” za budućnost biskupijskog pastoralnog centra. Zato, pre svega, treba da nastavimo da se molimo i blagodarimo za sve dobro što nam je dato, bilo u okupljanju zajednice ili u obnovi pojedinačnih zgrada. I na kraju: Pastoralni centar ima zadatak da evangelizuje svakog čoveka dobre volje i radi na spasenju duša svih ljudi.
U Marijanumu će biti smešteni i stari i bolesni sveštenici
Pred nama je još jedan zahtevan i obiman projekat: uređenje župne kuće, koja će, kada bude renovirana, pored svih župnih potreba služiti i kao smeštaj za stare i bolesne sveštenike Nadbiskupije. Obnova župne kuće započeta je u julu 2022. godine i svakako će trajati naredne godine, a tokom jula i avgusta prvi sprat nekadašnjeg samostana, u kome se sada nalazi vrtić koji svake godine brine o školovanju skoro stotinu mališana, je renoviran.
Mozaik preobraženja i skulptura pape Jovana XXIII kao trajni spomen na velika dela
Crkva je oduvek bila obogaćena umetnošću koja vernike približava Bogu. Tako je obnova Marijanuma rodila ideju da se kao trajni spomenik na velika dela za Crkvu, ali i za grad Beograd, obeleži umetničkim nadahnućem. Prednju stranu zvonika krasi novi mozaik Preobraženja Gospodnjeg, rad oca Marka Rupnika, koji je na zvonik postavljan od 22. do 25. avgusta 2022.godine, dok je dvorište ukrašeno statuom pape Jovana XXIII za čiji rad je zaslužan vajar Dragan Radenović. Dobro je prisetiti se činjenice da je upravo papa Jovan XXIII više puta kao bivši nuncije u Bugarskoj i Turskoj boravio u Marijanumu prolazio kroz sadašnje dvorište i prenoćio u župnoj kući. Upravo na ovo sećanje, ali i na spomen otvaranja Drugog vatikanskog sabora koji je sazvao Jovan XXIII čija se 60. godišnjica otvaranja obeležava ove godine, novi pastoralni centar nosi njegovo ime, a njegova skulptura krasi dvorište Marijanuma. Na zvoniku su postavljena četiri nova vitraža, takođe rad oca Marka Rupnika.
Mozaik Preobraženja Gospodnjeg postavljen je kao trajni spomen na proslavu Preobraženja za celu Crkvu zapadnog obreda. Naime, u znak sećanja na oslobođenje grada Beograda od turske okupacije 1456. godine papa Kalist III je 1457. godine odredio da se pomenuti praznik praznuje 6. avgusta u celoj Crkvi i da se od tada u svim crkvama u podne zvoni i moli Anđeo Gospodnji u znak zahvalnosti za oslobođenje grada Beograda što je tradicija koja se nastavlja do danas.
Na mozaiku su, pored scene Preobraženja, prikazani papa Kalist III koji u ruci drži zvono i franjevac Ivan Kapistran, pod čijim je vođstvom oslobođen grad Beograd, sa jevanđeljem u ruci. Između te dve, a ispod scene Preobraženja, nalazi se prikaz ušća Save u Dunav, koje simbolizuje grad Beograd.
Bez vas ovo ne bi bilo moguće! Hvala svima!
Ovaj projekat nije nikako mogao biti ostvaren samo sredstvima Nadbiskupije. Zato, veliko hvala svima koji su na bilo koji način omogućili njegovo ostvarenje – bilo molitvom, bilo materijanim putem. Pre svega, hvala svakom verniku Nadbiskupije koji je pomogao obnovu; hvala svim stranim donatorima, a posebno svetoj Stolici; hvala sestrinskoj Srpskoj pravoslavnoj Crkvi na materijalnoj pomoći, ali i na svakoj drugoj podršci; hvala Republici Srbiji i gradu Beogradu koji su prepoznali i podržali ovaj projekat kao projekat značajan za državu i sam grad. Iako je projekat kao takav u budućnosti samoodrživ, ipak preporučujemo ljubaznost donatora, a pre svega molitve za sve one koji su pomogli, koji će pomoći, ali i one koji će učestvovati u realizaciji projekata Pastoralnog centra. Neka Presveta Djevica Marija, sveti papa Jovan XXIII i sveti Ivan Kapistran svima nama budu zaštita i pomoć u realizaciji daljih planova.
Vlč. Mihael Sokol, katedralni župnik, rektor Marijanuma i direktor Pastoralnog centra papa Ivan Dobri