Poslednja nedelja pred Vaskrs naziva se Nedelja muke, Sveta nedelja ili Velika nedelja a obeležava sećanje na poslednje Hristove dane i liturgijsko prisustvo njegovog vazmenog otajstva. Počinje praznikom Cvetnice i završava se Vaskrsom.
Liturgijska godina i njeni ciklusi
Crkvena ili liturgijska godina počinje prve nedelje došašća, a deli se na tri ciklusa: božićni, vaskrsni i vreme kroz godinu. Kao što nazivi ciklusa govore, u srcu božićnog ciklusa je božićno otajstvo, odnosno otajstvo utelovljenja Sina Božijega, a sastoji se od vremena pripreme na Božić koje nazivamo došašće ili advent, zatim od samoga slavlja Božića kao i posle božićnog vremena, koje traje do Krštenja Gospodnjega; u središtu vaskršnjeg ciklusa je tajna Hristovog iskupiteljskog dela, a sastoji se od četrdesetodnevne pripreme za Vaskrs, zatim Velikog trodnevlja, proslavljanja Vaskrsa, i postvaskršnjeg perioda koji traje do praznika Pedesetnice; vreme kroz godinu je vreme kada nema većih praznika, a pošto je podeljeno na dva dela – između božićno-vaskršnjeg ciklusa i između vaskršnjeg i božićnog ciklusa – njegov smisao je najviše u povezivanju tajni Božića i Vaskrsa, takođei kao svojevrsna duhovna priprema za taj ciklus koji sledi.
Korizma i Velika nedelja
Koriyma je vreme pred Vaskrs koje traje 40 dana, ali ne uzastopno, jer se nedelje ne računaju (svaka nedelja je praznik Hristovog vaskrsenja i u tom smislu ne može imati pokorniči karakter), a pored toga, prema današnem računanju, ima pomalo neobičan završetak, traje do Velikog četvrtka uveče, kada – Misom Večere Gospodnje – počinje Velika trodnevnica. Neobičan se čini i redosled Velike nedelje, koja počinje Cvetnicom ili Nedeljom Muke Gospodnjie, a završava se Vaskrsom, jer je usred njega još uvek korizmeno vreme, ali i Velika Trodnevnica i slavlje samog Vaskrsa. Štaviše, ako se korizma podeli na ovaj način – do Večere Gospodnje na Veliki četvrtak, onda se gubi broj od 40 korizmenih dana, pa je nejasnoća još veća.
Cvetnica
Praznik Cvetne nedelje obeležava pomen svečanog Hristovog ulaska u Jerusalim, a predstavlja i početak Hristove Muke. To se vidi u dvostrukom nazivu dana: Cvetnica I Nedelja Muke Gospodnje, kao i u dvostrukom otajstvu koje se jasno vidi u služenju mise: Prvo se prisećamo kako je kako je Hrist na magaretu ušao u Jerusalim a narod mu oduševljeno vikao: “Hosana! Hosana!“, a onda se sećamo Muke Hristove, kada je taj isti narod vikao „Raspni ga! Raspni!”
Istorijski gledano,procesija na Cvetnicu vuče poreklo iz prvih vekova Crkve (4. vek), kada se verni narod okupljao na Maslinskoj gori i postepeno išao od jedne bazilike do druge, krećući se ka gradu, pevajući himne, antifone, čitajući čitanja i molitve, a tokom šetnje nosili bi u rukama grančice masline ili palme. Kasnije se ova praksa proširila na Zapad, a posebno je bila svečana u srednjem veku, kada se na nosilima nosio jevanđelist umotan u purpurno platno, ili se na isti način nosio krst bogato ukrašen cvećem, ili su postojali i drugi običaju u zavisnosti od kraja. Za vreme vladavine pape Pija XII. (1955. god.) liturgija Cvetnice, kao i liturgija cele Velike nedelje, pretrpela je značajnu reformu, ali nije potrajala, pošto je ubrzo propisan novi oblik proslavljanja – odredbama Drugog vatikanskog sabora.
Tako današnji Misal predviđa da se, ako je zgodno, pre svete mise održi procesija, odnosno da se narod okupi na odgovarajućem mestu van crkve ili u manjoj crkvi, noseći palme, masline ili druge grančice, koje sveštenik prvo blagoslovi, zatim pročita jevanđelje o ulasku Gospodnjem u Jerusalim, a posle toga vernici, pevajući određene poklike (Židovska su deca…, Psalam 23, Psalam 46, Slava ti, čast i hvala …) idu u crkvu, gde se misno slavlje nastavlja. Blagoslovljene grančice obično se nose kući i stavljaju iza krsta ili nose u štale.
Umesto redovnog čitanja evanđelja, na Cvetnicu se čita (ili peva) Muka po Mateju, Marku ili Luki, što će zavisiti od liturgijske godine. Tako se u liturgijskoj godini A čitaja Muka po Mateju, u liturgijskoj godini B po Marku, a u godini C po Luki. Može se organizovati i čitanje zasnovano na ulogama, ali se preporučuje da sveštenik pročita šta Hristos govori.
Liturgijska boja na Cvetnicu nije ljubičasta, kao u druge dane Korizme, već je crvena, što simbolično ukazuje na mučeništvo Hristovo.
Izvor: VJERA I DJELA