Arheologija je iskopavanje i tumačenje onoga što je iskopano. Iz tumačenja ruševina pokušava se razumeti neki istorijski period, trenutak i događaj. Ovakav pristup arheologiji ne tvrdi da iscrpljuje sve što arheologija jeste. Ovde se neće govoriti o arheologiji u tom smislu, već o arheologiji kao teorijskom shvatanju i metodu tumačenja.
Arheologija pitanje istine vidi kao praktičan problem i pitanje prakse, iskopati istinu znači tražiti njene ostatke. Arheologija je dakle pitanje metoda i načina iskopavanja istine. Nije pitanje kako teoretski oblikovati otkopanu istinu, to pitanje dolazi kasnije, ako se uopšte i postavlja. Arheologija gleda na istinu kao na pretpostavku koja se potvrđuje ili demantuje odgovarajućim iskopavanjem i pronađenim materijalom.
Arheologija kao teorijska ideja došla je do izražaja u onome što se do sada nejasno i neodredjeno opisuje kao sinodalnost i sinodalni put. Osim nejasnih pojmova kao što su inkluzivnost, otvorenost i pluralitet, uz sve ekstremno prisutnu političku korektnost da se sve kaže u formi ničeg konkretnog, ostaje da se vidi šta će se još izroditi iz ova dva pojma.
Jedni vide sinodalnost i sinodalni put kao hod ili put unutar otkrivene istine, dok drugi vide sinodalnost i sinodalni put kao arheološko iskopavanje istine na ruševinama otkrivenja i Crkve. Prvi su metafizičari istine, a drugi arheolozi istine.
Metafizičari istine u vidu teoloških mišljenja smatraju da se otkriću ne može pristupiti arheološki kao da se radi o nekoj vrsti civilizacijske i kulturne ruševine čijim se iskopavanjem otkrivaju arheološki ostaci objave, koji zahtevaju da se oni drugačije tumače i primenjuju u praksi.
Arheolozi istine posmatraju objavu upravo onako kako je metafizičari ne vide, kao civilizacijsku i istorijsku ruševinu čije ostatke treba iskopati u potrazi za novim otkrićima i dokazima kako bi se otkrivena istina prilagodila zahtevima vremena i zahtevima dometa nauke.
U ovoj arheologiji, arheolog istine koristi domete društvenih nauka jednako apsolutnih i neupitnih kao i njegovo metodološko oruđe. Arheolog istine koji nastoji da iskopa objavu može koristiti antropologiju i psihologiju kao metode iskopavanja. Kada to učini, postavlja sebi sledeće pitanje: Gde i kada u ruševinama objave nalazimo ideju braka kao zajednice jednog muškarca i jedne žene, i da li možemo da iskopamo ruševine objave da pronađemo ideja da je zajednica dva muškarca ili dve žene takođe zakopana u objavi?
Drugim rečima, objava mora biti oslobođena svojih civilizacijskih, antropoloških i psiholoških ruševina kako bi se otkrila nova i drugačija istina koja se sada nalazi u njoj, zasnovana na neupitnim dokazima društvenih nauka i novih naučnih saznanja, ma kakva ona bila.
Arheolog istine pretpostavlja da u objavi postoji i nešto poput spoja dva muškarca ili dve žene, samo treba da pronađe pravi alat za kopanje. Arheolog istine ovo oruđe nalazi u apsolutizaciji društvenih nauka. Kopajući psihološkim i antropološkim alatima nakon objavljivanja, on na neki način otkriva kako se mogu iskopati podaci o onome što on tvrdi, ili se barem ne mogu pronaći podaci koji to poriču ili zabranjuju.
Arheolog istine otkrivenu istinu smatra pretpostavkom, ona nije ni trajna, ni otkrivena, ni večna ni božanska. Njena istinitost ne zavisi ni od kakve teološke ideje i misli o objavi, već od iskopina i onoga što se nalazi u i na njima.
Tako Biblija postaje pre svega arheološko nalazište i polazna tačka pretpostavki za istinu, a ne jednom zauvek objavljena reč Božija. Kopajući Bibliju, arheolog istine svojim antropološkim i psihološkim alatima za kopanje potvrđuje da istina objave nije ništa drugo do puka pretpostavka ili čak ideologija koju treba potpuno prekopati, iskopati i reinterpretirati.
Dakle, arheolog istine, iskopavajući objavu kroz Bibliju, antropološki i psihološki utvrđuje da je Biblija mitološka, patrijarhalna, ženomrzačka, muška i mizoginistička, već u zavisnosti od oruđa koje koristi. Svojim arheološkim čitanjem, odnosno iskopavanjem otkrića istine, arheolog formira potpuno novu vrstu teologije, arheološku teologiju.
Arheološka teologija je teologija koja otkriva objavu kao pretpostavku zajedno sa svojom pretpostavljenom istinom, svojevrsno arheološko nalazište koje sadrži pretpostavke za istinu, neku vrstu večnih, trajnih i božanskih istina.
Neke rasprave o sinodalnosti i sinodalnom putu mogu se razumeti u okviru pitanja istinitosti same objave i njene postojanosti i božanskog utemeljenja. Sukob između metafizičara i arheologa istine u Crkvi oko nekih gorućih pitanja je zapravo rasprava o samoj prirodi teologije kao nauke.
Da li će teologija postati arheologija otkopavanja pretpostavljenih istina koristeći ideologizovane i apsolutizovane alate društvenih nauka, ili će nastaviti ili će bar pokušati da bude nauka o tumačenju i interpretaciji trajne i večne istine?
Oko sinodalnosti i sinodalnog puta postoje dve teološki suprotstavljene misli i metodološki pristup istini: arheologija i metafizika. Odnosno, metod iskopavanja ruševina u svetlu apsolutizacije psihologije i antropologije i relativnosti otkrivene istine i metod osluškivanja otkrivene istine u svetlu relativnosti i prolaznosti svih naučnih pristupa psihologije i antropologije same objave.
Drugim rečima, šta je čovek, a šta istina je relativno pitanje i za psihologiju i za antropologiju, dok očigledno nije i ne može biti za objavu. Metafizika se pita da li relativne istine psihologije i antropologije, koje se s vremena na vreme menjaju i različito tumače, mogu biti večne i nepromenljive. Arheolog istine i arheologija istine već na nivou same objave ove istine smatraju večnim i nepromenljivim. A istine metafizike i objave smatraju pretpostavkama koje treba iskopati i, shodno tome, uvek iznova različito tumačiti.
Sinodalnost i sinodalni put su pokazali i ukazali na taj problem koji je Pilat tada formulisao u vidu pitanja upućenog Isusu: Šta je istina? Sinodalni put sa svim svojim nejasnoćama i neizvesnostima i politički korektnim govorom kreće se u pravcu dva moguća odgovora. Jedna je ona po kojoj je istina objave pretpostavka, a druga je ona po kojoj je istina objave božanski temelj.
Tako, gledajući i prateći sinodalni put i kako sinodalni oci slušaju jedni druge, možemo videti kako se u Crkvi raspravljaju arheolozi i metafizičari. Obojica su teolozi, ali se međusobno razlikuju po pitanju i prirodi objave i onoga što ona sadrži. Ili ne.
Arheolozi istine traže da iskopaju ruševine, metafizičari traže da potvrde da ruševina nema i da nema šta da se iskopava. Arheolozi istine i predstavnici arheološke teologije kao nove teologije iskopavaju istinu da bi svojim otkrićima potkrepili svoje pretpostavke, što je za njih i logično i prirodno jer objavljenu istinu tumače kao pretpostavku čiju verodostojnost treba da utvrđuje isključivo antropologija i psihologija, a nikada samo teologija.
Teolozi istine ne iskopavaju i ne mogu da otkopaju istinu čak i kada bi hteli, jer za njih istina nije pretpostavka, već je trajno data. Odatle, s razlogom, ne vide svrhu iskopavanja stuba kao arheološkog nalazišta. Oni polaze od postojanosti i večnosti otkrivene istine, koja se može preneti i tumačiti kao uvek jedna te ista božanska istina.
Da li će biti moguće da se arheološkim metodom iskopavanja ruševina pronađu neke sasvim nove i nepoznate istine u objavi, ali zasnovane na novim naizgled večnim i nepromenljivim antropološkim i psihološkim tumačenjima ko je čovek i šta je istina, ili ćemo ostati u prostoru metafizike istine koja stidljivo tvrdi da se u pogledu objave zna šta je čovek, a šta istina i da nisu moguća nova iskopavanja?
Videćemo kako će se kontroverza između arheologa i metafizičara, između arheologije i teologije, između iskopavanja i tumačenja razvijati kroz sinodalni put i inodalnost. Videćemo šta je istina kada se završi sinodalno putovanje.
Izvor: Vjera i djela
